Osmanlı Devletinde Jurnal Teşkilatı

Normal 0 21 false false false TR X-NONE X-NONE Uzun bir aradan sonra tekrar birlikteyiz. Geciktik, ama sizlere önemli bir haber ve müjde ile geldik. Üç yıldır üzerinde çalışmakta olduğum Osmanlı Devleti’nde Jurnal Teşkilatı 1835-1860 isimli kitabım nihayet piyasaya çıktı. Kitabım alanında bir ilk olma özelliğini taşıyor. Zira gerek konusu itibariyle gerekse dönemin itibariyle böyle bir çalışma ilk defa yapılıyor. Kitabı konusunu oluşturan Jurnal Teşkilatı, Osmanlı döneminde ilk defa resmi olarak günülük hayata ait haberlerin toplanmasını ve kaydedilmesini gerçekleştiren bir teşkilattır.

Peki jurnal teşkilatı nedir? Nasıl ve niçin kurulmuştur? Ne gibi görevler ifa etmiştir? Bu sorulara cevap verecek olursak şunları söyleyebiliriz: Jurnal teşkilatı günlük hayatta yaşanan ve meydana gelen olayları ve bilgileri toplayarak bir deftere kaydeden teşkilattır. Bu kayıtları jurnal kâtibi isimli görevli yapmaktadır. Jurnal kâtibi gerek kendi gördüklerini, gerek duyduklarını, gerekse başka resmi dairelerdeki görevlilerce kaydedilen bilgileri kendi defterine kaydederek bunları önce sancak merkezine göndermektedir. Sancak merkezinde diğer kazalarda gelen jurnal defterleri ile birlikte her ay İstanbul’a gönderilmektedir. İstanbul’da bulunan kâtipler ise taşradan gelen bu defterlerden ilginç ve kayda değer gördüklerini Anadolu Jurnal Defteri’ne kaydetmişlerdir.

Bu teşkilatın kurulma sebebine gelince II. Mahmut döneminde meydana gelen önemli siyasi, askeri, ekonomik ve demografik olaylar halkın durumundan haberdar olunmasını gerekli kılıyordu. İşte bu gereklilikten hareketle yerleşim yerlerinin büyüklüklerine göre en fazla üç, bazen de iki çoğunlukla da bir tane jurnal kâtibi görevlendirilmiştir.

Görevlendirilen bu kâtipler yukarıda da belirtildiği gibi bulundukları yerde meydana gelen olağanüstü olayları, zamansız denilebilecek iklim olaylarını, olağanüstü doğumları, depremleri, doğum-ölüm istatistiklerini, sosyal ve ekonomik problemleri, çarşı-pazardaki kıtlık ve bu kıtlığın giderilmesi için idarecilerin çabalarını, o gün kullanılmakta olan ancak uzun zaman geçmesi sebebiyle yıpranmış cami, medrese, mektep, köprü, yol gibi kültürel ve sosyal hizmet veren eserlerin tamirlerini defterlere kaydetmişlerdir.

Jurnal teşkilatı deyince akla ilk gelen II. Abdülhamit ve döneminde var olduğu iddia edilen baskı ve ispiyonlamaları ifade eden çağrışımlar akla gelir. Ancak bizim yaptığımız bu çalışmadaki jurnal teşkilatı ile adı geçen dönemdeki uygulamalar ve teşkilat arasında benzerlik yoktur. Daha önce de belirttiğimiz gibi bizim incelediğimiz dönemdeki teşkilat gazetecilik yada haber ajanslarının haber toplaması gibi bir işi ifa etmiştir. Bir başka ifade ile Anadolu Ajansı’nın 1835’lerde ve tamamen yazılı olarak yapılan haber toplama faaliyetlerini ifade eder.

Jurnal teşkilatı 1835 yılında kurulmuş ve Osmanlı Ülkesi’nin büyük bir kısmında teşkilatlanmış, yirmi beş yıl kadar da faaliyette bulunmuş daha sonra ise yok olmuş gibi görünmektedir. Zira 1860 tarihinden sonraki zamanlara ait bu teşkilat mensupları ile ilgili bilgilere ve bunların düzenledikleri belgelere şimdilik ulaşamamış bulunuyoruz. Ancak şunu söyleyebiliriz ki jurnal teşkilatı sivil insanların kurdukları ve o günlerde matbuat denilen yazılı basının kurulmasına önayak olmuş bir teşkilattır. Çünkü bu teşkilat mensuplarınca tutulan bilgilerin birçoğu Takvim-i Vekayi’de yayınlanmıştır. Özel şahısların çıkardıkları gazeteler de bu teşkilatın ve Takvim-i Vekayi’in kuruluşundan sonra ortaya çıktığı bilinmektedir. Bu sebeple bu iki kurumun ortaya koydukları bilgilerin halkta bir ihtiyaca cevap verdiği ama yetersiz kaldığı da başka bir gerçektir. Bu eksikliğin giderilmesi için Tercüman-ı Ahvâl ve Tasvir-i Efkâr gibi gazeteler ortaya çıkmıştır.

Bu teşkilatın mensubu olarak 600 yüz kadar kâtibin ismi tespit edilmiştir. Yine bunların görev yaptığı bir o kadara yakın yerleşim birimi ile ilgili bilgiler değerlendirilmiştir. Dolayısıyla gerek bu katipler gerekse yerleşim yerleri ile ilgili orijinal bilgiler kitapta yer almıştır. Kitabımız, bunlar üzerinde ileride yapılacak çalışmalar için önemli bir kaynak niteliği taşımaktadır.

Jurnal katiplerinin kaydettikleri bilgiler arasında özellikle II. Mahmut döneminde kurulan Redif Askeri Teşkilatı ile ilgili haberler, eğitim, kültürel ve sosyal hayata dair haberler, aşırı soğuk ve aşırı yağış haberleri, kuraklık ve kıtlık; denizden batık gemi çıkarma haberleri; insan ve hayvanlarda meydana gelen olağanüstü doğumlar, cadı ve hortlak haberleri ile hepsinden ilginci 175 sene öncesinden UFO haberleri yer almaktadır.

Burada Kastamonu ve Tosyalılara önemli bir hatırlatmada bulunmak isterim. Kastamonu, hakkında en çok bilgi bulunan şehirler arasındadır. Kastamonu ile ilgili olarak verilen bilgiler, cami, medrese ve tekke tamiri, redif askerlerinin talimleri ve maaşları, onlara kalacak yerin yapılması, bir Fransız doktorun Kastamonu’da Müslüman olması gibi hususlardır.

Kıymetli tosyahaberleri okuyucu ve izleyicilerinden çalışmamızla ilgili tenkitleri beklerim. Göstereceğiniz teveccüh ve yapacağınız tenkitlere şimdiden teşekkürler.

Mehmet Zahit Yıldırım, Osmanlı Devletinde Jurnal Teşkilatı, AKY Yayınları, Uşak 2012, VIII+304 s.

mzahit60@gmail.com

/* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Normal Tablo"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin:0cm; mso-para-margin-bottom:.0001pt; line-height:115%; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin; mso-bidi-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-theme-font:minor-bidi; mso-fareast-language:EN-US;}

Osmanlı Devletinde Jurnal Teşkilatı

Tosya'nın Köklü Mirası Öğrencilerle Buluştu

Tosya'da Eğlence Dolu 23 Nisan Kutlaması

TOSYA'NIN YÜZ AKI PROJESİNDEN GECE GÖRÜNTÜSÜ

Cumhuriyet Mahallesi'nde Ramazan Finali

İbrahim Demir, Seçim Öncesi Türbe Ziyaretleri Gerçekleştirdi

TOSYA KAYMAKAMINDAN ANLAMLI HEDİYE

Tarım Orman Bakanı Yumaklı, Tosya'da İki Önemli Etkinlikte

Havuz Nem Alma Teknolojileri ile Havuz Verimliliğini Artırın

Tosya'da Türk Dünyası Haftası Nevruz Coşkusuyla Kutlandı

Tosyalı Markos Vafiadis'in evi tekrar gündeme geldi.